منافع ویژه طرح سهباران

منافع ویژه طرح سهباران به بخش‎های زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی تقسیم می‎شود.

حفظ محیط زیست

اولین و مهمترین بخش از منافع این طرح حفظ محیط‎زیست از طریق کاهش جدی رهاسازی بطری‎های یکبار مصرف در طبیعت و محیط‎های شهری است.بازگشت طبیعی ظروف و بطری‌های یک‌بارمصرف به چرخه‌ی طبیعت نیازمند گذشت صدها سال است و این واقعیت بازیافت سیستماتیک آن‌ها را در عمل غیر قابل اجتناب می‌کند. شکل زیر، زمان تجزیه‌ی برخی از مهم‌ترین اقلام در پسماندهای شهری، از جمله بطری‎های پلاستیکی را به‌تصویر کشیده است. به‌عنوان مثال ممکن است تا 1000 سال طول بکشد تا یک بطری پلاستیکی به لحاظ شیمیایی کاملاً تجزیه شود. قبل از تجزیه‌ی بطری، با فرایندها و تماس‌های طبیعی، بطری به قطعات بسیار ریزی تبدیل می‌شود که اصطلاحاً میکروپلاستیک خوانده می‌شوند. به‌صورت مشخص، پلاستیک‌هایی که به اقیانوس‌ها و آب‌های آزاد راه پیدا می‎کنند، مشکل‌ساز هستند. تخمین زده می‌شود که 10% مواد پلاستیکی در پسماندهای شهری نهایتاً به آب‌های آزاد رسیده و میکروپلاستیک‌ها را تولید می‌کنند. میکروپلاستیک‌ها توسط آبزیان بلعیده شده و در زنجیره‌ی طبیعی غذا وارد می‌شوند که تبعات منفی فراوانی از جمله بر سلامتی اجزای بالاتر زنجیره‌ی غذایی، مثل انسان، دارند. این در حالی است که مطالعات مختلف در قاره اروپا و اقیانوسیه نشان داده در صورتی‎که روش صحیح برای جمع‎آوری و بازیافت بطری‎های پلاستیکی اجرا شود، می‎توان از آلودگی محیط‎های دریایی و سواحل تا حد بسیار زیادی جلوگیری کرد.

همچنین در مطالعات انجام شده در کشورهای مختلف اثبات شده که طرح ودیعه‎گذاری، تاثیر کاملا واضحی بر کاهش یا محو بطری‎های رها شده در طبیعت و خصوصا نواحی ساحلی دارد. به عنوان مثال یک مطالعه مفصل در استرالیا در سال 2012 نشان داد که قلمروی جنوبی استرالیا که سال‎هاست قانون ودیعه‎گذاری روی بطری‎های یک‎بارمصرف را اعمال می‎کند، تقریبا هیچ بطری رهاشده در نواحی ساحلی خود ندارد. این در حالیست که در ایالت‎های دیگر استرالیا که هنوز قانون ودیعه‎گذاری بطری تصویب یا اعمال نشده، مانند وضعیت سواحل شمالی کشور ما، مشکل رهاسازی بطری یک‎بارمصرف در سواحل دریا جدی و برای شهروندان آزاردهنده است. علاوه بر این نکات، تحمیل هزینه‌ی گزاف برای مدیریت پسماند شهری، هزینه‌های حمل، مدیریت، دفن یا بازیافت ثانویه، ایجاد مشاغل کاذب و غیر رسمی برای بازیافت، نازیبا کردن چهره‌ی شهرها، مشکلات بغرنج بهداشتی، آلودگی دره‌ها و دامنه‌های كوهستانی، گردشگاه‌ها، سواحل و كناره جاده‌ها از قِبَل رهاسازی ظروف تجزیه‌ناشدنی در طبیعت، انسداد در پايين‌دست رودخانه‌ها، گرفتگی زير پل‌ها و كانال‌های آبياری، افزایش شیرآبه و تشدید مسائل مدیریت پسماند به‌دلیل حجم زیاد ظروف، احتمال تغییر اقلیم در بافت‌های آبی-خشکی و دریاچه‌های پشت سدها، افزایش چشم‌گیر تولید گازهای گلخانه‌ای و ردپای کربن و نهایتاً اسراف و هرزروی منابع مادی در تولید ظروف از جمله اتلاف منابع نفتی و مشتقات هیدروکربنی، تردیدی باقی نمی‌گذارد که بایست روش مدونی برای بازیافت سازماندهی شده‌ی این ظروف تدوین گردد.

کاهش انتشار کربن

از دیگر مزایای راه‎اندازی یک سامانه منظم و کارا برای بازیافت بطری‎های یک‌بارمصرف، کاهش انتشار دی‎اکسیدکربن است. میزان تولید دی‎اکسیدکربن در ایران در سال 2013 معادل 410 میلیون تن بوده است . تعهد ایران طبق مفاد توافق‌نامه‌ی جهانی پاریس 2015 در مورد گازهای گلخانه‌ای، کاهش 4% تولید فعلیِ دی‌اکسیدکربن (معادل 16.4 میلیون تن) از سال 2021 تا سال 2030 بدون هیچ‎گونه پیش‌شرطی است. کشور آلمان با راه‎اندازی سیستم بازیافت کامل (بطری به بطری)، سالانه با بازیافت مناسب و بهینه‎سازی چرخه‌ی تولید، قادر است از تولید 75 هزار تن دی‌اکسیدکربن جلوگیری کند . در صورتی‌که بتوان ظرف سال‌های باقی‌مانده تا سال 2021 در ایران به سیستمی مشابه آنچه که امروزه در آلمان اجرا می‌شود رسید، می‌توان امیدوار بود که تا 5% از تعهد ایران در کاهش تولید دی‌اکسید کربن را تنها از محل کاهش انتشار به‌دلیل بازیافت ظروف یک‌بارمصرف جبران کرد؛ که طبعاً رقم چشم‌گیری است. نتیجه‌ی بدیهی بررسی منافع بازیافت و تهدیدات عدم بازیافت بطری‎ها و ظروف یک‌بارمصرف، آن است که این ظروف می‌توانند و باید بازیافت شوند تا از مشکلات شدید مربوط به رهاسازی آن‎ها که سالیانی طولانی گریبان‎گیر جامعه و محیط‌زیست ایران شده، کاسته و همزمان از هرزروی منابع اقتصادی ما جلوگیری شود. با ذکر این مطالب، دور از ذهن است که هنوز مخاطب معقول و منصفی وجود داشته باشد که کلیت امر "بازیافت ظروف یک‌بارمصرف" را نپذیرفته یا اهمیت آن را درک نکرده باشد. .

طرح‎هایی مانند سهباران در کشورهای پیشرفته دنیا نرخ بازگشت بطری‎ها را از کمتر از 30% به بیشتر از 90% رسانده است و ما به ازای آن، در زمین و امکانات مورد نیاز برای خاک‎چال کردن پسماند، حمل و نقل‎های مرتبط و نتیجتا انتشار مقدار زیادی دی اکسید کربن صرفه‎جویی کرده‎اند.

تقویت اهرم‎های حاکمیتی و تحقق اقتصاد مقاومتی

اقتصاد دَوَرانی که طرح‎های جامع بازیافت مانند سهباران حلقه‎ای از آن محسوب می‎شود، از آنجا که منابع داخلی و مواد اولیه را دوباره وارد چرخه مصرف می‎کند، مفهومی به شدت سازگار با اقتصاد مقاومتی دارد.

---

جلوگیری از قاچاق مواد غذایی و نوشیدنی‎های غیرمجاز وارداتی و همچنین جلوگیری از فرار مالیاتی برای تولیدکنندگان نوشیدنی و مواد غذایی در ظروف یک‌بارمصرف از دیگر مزایای جنبی حاکمیتیِ اجرای این طرح است. علاوه بر موارد ذکر شده، منافع اقتصادی مهمی برای صنعت بازیافت در اجرای طرح سهباران وجود دارد که در یادداشت مجزایی به آن پرداختیم.

به صورت خلاصه منافع طرح سهباران به شرح ذیل است:

• کاهش چشمگیر رهاسازی بطری در طبیعت و محیط شهری: حفظ محیط زیست (ذی نفع: آحاد مردم)
• کاهش چشمگیر رهاسازی بطری در طبیعت و محیط شهری: حفظ محیط زیست (ذی نفع: آحاد مردم)
• کاهش هزینه جمع‌آوری پسماند، کاهش هزینه حمل و نقل، دفن و امحا و هزینه پاک‌سازی معابر شهری: تولید ثروت (ذی نفع: شهرداری‎ها)
• تأثیر فرهنگی بر کاهش رهاسازی انواع زباله (ذی نفع: آحاد مردم)
• افزایش نرخ بازگشت بطری به چرخه بازیافت، افزایش درآمد صنعت بازیافت: تولید ثروت و اشتغال زایی (ذی نفع: صنعت بازیافت)
• تقویت اهرم‎های حاکمیتی در قیمت‎گذاری، جلوگیری از قاچاق و فرار مالیاتی (ذی نفع: آحاد مردم)
• افزایش کیفیت فیزیکی، خلوص و کارایی در دسته‌بندی بطری جمع آوری شده، افزایش درآمد صنعت بازیافت: تولید ثروت و اشتغال زایی (ذی نفع: صنعت بازیافت
• افزایش ترافیک مشتری و فروش و سود در خرده‎فروشی‎ها و فروشگاه‎های زنجیره‎ای: تولید ثروت و اشتغال زایی (ذی نفع: صنعت خرده‎فروشی)