تشکل جعلی زیست‌محیطی، مخالف ودیعه‌گذاری

آلوده‎کنندگان محیط زیست با نفوذ به تشکل‎های ظاهرا حامی محیط زیست، سنگ صنایع خود را به سینه می‎زنند!

خبری در ماه اکتبر 2016 در رسانه‎های بلژیکی منتشر شده که نمونه جالبی از تعارض منافع در یک تشکل زیست‎محیطی است که منافع پنهانی در مخالفت با روش‎های واقعی و موثر مقابله با آلودگی محیط زیست دارد. یکی از این روش ها ودیعه‎گذاری بر ظروف نوشیدنی است که در بسیاری از کشورهای اروپایی در حال اجرا است اما هنوز در بلژیک عملیاتی نشده است.

قضیه از این قرار است که یک سازمان مردم نهاد در بلژیک به نام Bond Better Leefmilieu یا به اختصار BBL با اسناد و مدارکی قوی اثبات کرده که یک تشکل معروف و معتبر زیست‌محیطی در اروپا به نام Clean Europe Network که فعالیت‎های تبلیغاتی وسیع و کمپین‎های پر خرج زیست‌محیطی خصوصا در حوزه بسته‌بندی‌ها و ظروف یکبار مصرف نوشیدنی و مواد غذایی دارد، در واقع لابی‎گر فروشگاه‌های زنجیره‎ای، صنایع بسته‌بندی و تولیدکنندگان نوشیدنی و مواد غذایی است.

BBL با استناد به بانک‌های اطلاعاتی از جمله داده‎های شفافیت برای لابیست‎های اروپایی* توانسته اثبات کند که آقای ایمون بیتس (Eamonn Bates)، دبیرکل Clean Europe Network، همزمان دبیرکل یک مجموعه لابی‌گر برای صنایع بسته‌بندی به نام Pack2Go نیز هست. همچنین داده‌های شفافیت اروپایی نشان می‌دهد که این فرد، لابی‌گر مجموعه‌ای به نام Serving Europe هم هست که نمایندگی برندهای صنعت غذایی و نوشیدنی را به عهده دارد. بنابراین این شخص، همزمان لابی‌گر محیط زیست، صنعت بسته‌بندی و صنعت غذا و نوشیدنی است که منافع متضادی با هم دارند. بسیار روشن است که صنایع غذایی و بسته بندی از هرگونه محدودیت و پاسخگویی در قبال پسماندهای محصولاتی که وارد بازار و اجتماع کردند گریزان هستند، حال آنکه یک دلسوز محیط زیست طبعا به دنبال نیکداری محصولات، مسئولیت پذیری در قبال تولید و محافظت از محیط زیست در قبال محصولات تولیدی و مصرفی مثلا طروف یکبار مصرف پلاستیکی است.

نشانه‌های جزیی زیاد دیگری حاکی از تقلب این مجموعه و معرفی خود با عناوین متفاوت وجود دارد از جمله آنکه آدرس ثبتی هر سه مجموعه، محل دفتر آقای ایمون بیتس در بروکسل است و وبسایت هر سه تشکل، طراحی یکسان دارد و فقط رنگ‌های آنها متفاوت است.

اما یک آلوده کننده محیط زیست که لابی‌گر صنعت بسته‌بندی و نوشیدنی است، چگونه در یک تشکل زیست‌محیطی کار می‌کند و اساسا در آنجا چه حرفی برای گفتن دارد؟ پاسخی که محقق و افشا کننده این موضوع داده آن است که این مجموعه معروف و پر نفوذ، اما جعلیِ زیست‌محیطی، با مطرح کردن راهکارهای گمراه کننده برای جامعه و سیاستمداران و جلوگیری از اجرای راه حل‌های واقعی، در واقع برای صنایع آلوده‌کننده محیط زیست زمان می‌خرد.

نحوه کار به این صورت است که مثلا با مطرح کردن اینکه “عامل اصلی آلودگی محیط زیست مردم، و نه صنایع، هستند” آحاد جامعه و تشکل‌های زیست‌محیطی را تشویق می‌کند که بر روی فرهنگ‌سازی و ایجاد راهکارهای داوطلبانه کار کنند. به این صورت یا جهت دهی انرژی طرفداران محیط زیست به مسیری نیمه بن‌بست و طاقت‌فرسا، از اجرایی شدن طرح‌های واقعی و موثر زیست‌محیطی، مثلا ودیعه‌گذاری بر بطری‌ها و ظروف یکبار مصرف توسط تولیدکنندگان، جلوگیری می‌کند و در واقع نقش ترمز را برای حرکت‌های واقعی زیست محیطی ایفا می‌کند.

افشا کننده این موضوع، سازمان مردم نهاد BBL، می‌گوید: اینکه اینها همزمان مسئول تشکل زیست‌محیطی و لابی‌گر صنعت بسته‌بندی و نوشیدنی هستند، مانند این است که مدیرعامل شرکت نفتی اگزون موبیل (بزرگترین تولیدکننده سوخت فسیلی دنیا)، همزمان مسئول کمیته محیط زیست و تغییرات اقلیمی جهانی هم باشد! مثال ساده تر این موضوع این است که در گله ای، گرگ چوپان باشد که در این حالت بیشترین تضاد منافع ذاتی را با مسئولیتش خواهد داشت.

خبر اصلی این رسوایی زیست محیطی در روزنامه استاندارد بلژیک، یکی از مشهورترین روزنامه‌های بلژیک با یک قرن سابقه مطبوعاتی، منتشر شده و رسانه‌های دیده‌بان صنعت انگلیسی زبان از جمله کورپوریت یوروپ آبزروتوری نیز آنرا پوشش داده اند.

مجموعه BBL، به فعالیت‎های پژوهشی خود در حوزه محیط زیست ادامه می دهد و در اکتبر 2017 اعلام کرد که یک تعارض منافع بزرگ دیگر در مجموعه‎ای به نام Mooimakers که بازوری اجرایی حکومت بلژیک در مقابله با رهاسازی پسماند است، یافته است که بازهم صنایع آلوده کننده، با پرداخت پول به این مجموعه، از الطاف آنها در قانون‎گذاری و اجرا منتفع شده‌اند. گزارش این مورد اخیر نیز در روزنامه استاندارد بلژیک منتشر شده است.

نتیجه‌ای که از این موارد می‌توان گرفت آن است که اگر یک فعال محیط زیست یا سیاستمداری در این حوزه با قوانین و اقدامات موثر و واقعی برای حفظ محیط زیست مخالفتی ویژه دارد، احتمالا باید تعارض منافعی با حفاظت از محیط زیست داشته باشد. شاید در این مواقع بتوان گفت “همیشه پای صنعت در میان است”.

پی نوشت:

*داده‎های شفافیت برای لابیست‎های اروپایی از طریق مراجعه به EU’s Transparency Register به دست می آید. بعضی سایت‎ها، این داده‎ها را خوانش و دسته‎بندی کرده‎اند و برای هر شرکت مشاوره‎ای، کارپرداز و لابی‎گر اروپایی یک پروفایل ساخته‌اند، مانند موردی که در این متن به آن اشاره شده است.