سهباران برای اقتصاد دَوَرانی
"سهباران" برداشت شده از عبارت "سامانه همگانی بازیافت بطری در ایران" است.
سالها پیش در ایران بر روی شیشههای شیر و نوشیدنی "گرویی" وجود داشت و مصرفکنندگان پس از استفاده محصول، ظرف خالی آنرا برای دریافت مبلغ ودیعه به فروشگاه خواربار تحویل میدادند. با کاهش قیمت ظروف یکبار مصرف، تولیدکنندگان نوشیدنی در ایران از قرار دادن ودیعه و جمعآوری سیستماتیک ظروف خالی منصرف شدند و متاسفانه نتیجه آن، آلودگی محیط زیست با ظروف یکبار مصرف و هدر رفتن منابع اولیه شد.در حال حاضر در کشورهای صنعتی دنیا، طرحهای نوین ودیعهگذاری بر روی ظروف یکبار مصرف برای اطمینان از بازگشت ظروف خالیِ استفاده شده و نتیجتا حفظ محیط زیست و همچنین تقویت اقتصادی اجرا می شود. طرح حاضر، سامانهای بومیشده برای ایران بر مبنای تجربیات موفق کشورهای صنعتی در حوزه جمعآوری و بازیافت ظروف یکبار مصرف با تکیه بر ودیعهگذاری است.
سهباران، الهام گرفته شده از آموزه های اقتصاد دَوَرانی است. در اقتصاد دَوَرانی تکیه اصلی بر بازیافت مواد اولیه و ایجاد چرخههای بستهای است که علاوه بر حفاظت از محیطزیست به توانمندی بیشتر اقتصادی تولیدکنندگان و فراهمکردن بستری برای اقتصاد پایدار میانجامد. در نقطه مقابل اقتصاد خطی است که عمل به آموزههای آن، به شرایطی مانند جوامع مصرفی میانجامد که در آن دور ریختن و بیشتر مصرف کردن نکاتی منفی نیست که طبعا این شرایط، مطلوبِ جامعهی امروزِ ایران نیست. یکی از عناصر متضاد با اقتصاد خطی، "بازیافت" است. مفهوم بازیافت، مدیریت پسماندها و گسترش اقتصاد سبز در بسیاری از اسناد بالادستی زیستمحیطی کشور از جمله سیاستهای کلی ابلاغی محیط زیست ستایش و تاکید شده است. در شرایطی که بازیافت به فرهنگ تبدیل شود، مواد اولیه باارزش در چرخه تولید-مصرف-بازیافت-بازتولید باقی خواهند ماند. بازیافت بطریهای آلومینیومی به تولید مجدد آلومینیوم مصرفی در صنایع منجر میشود و جلوگیری از هدرروی مواد اولیه پتروشیمیایی که تبدیل به پی.ئی.تی شده، امکان بازیافت مجدد آنها را برای صنایع پلاستیکی فراهم میکند.
تیم سهباران
مختصری در مورد تیم سهباران
در سال 1396 طرح سهباران توسط سه نفر از فارغ التحصیلان ایرانی مقطع دکترا از دانشگاه علوم و فناوری نروژ (NTNU) تهیه و تدوین شد و مدیریت این طرح به عهده جناب آقای دکتر احسان هوشفر عضو هیات علمی دانشکده مکانیک دانشگاه تهران قرار گرفت. با گذشت سالهای زیاد و ایجاد موانع متعدد در اجرای این طرح در کشور مدتی موضوع فعالیت کمتری داشت تا سال 1401 که برگزاری اولین همایش ملی ودیعه گذاری بر بطری ها در کشور خون تازه ای به رگ های این ایده ناب دمید. در حال حاضر آغاز اولین طرح پایلوت ودیعه گذاری بر بطری ها در دانشگاه علم و صنعت ایران امیدها را برای اجرایی شدن این طرح در کشور مجددا زنده کرده است.
اقتصاد دورانی در برابر اقتصاد خطی
. در نقطه مقابل اقتصاد خطی است که عمل به آموزههای آن، به شرایطی مانند جوامع مصرفی میانجامد که در آن دور ریختن و بیشتر مصرف کردن نکاتی منفی نیست که طبعا این شرایط، مطلوبِ جامعهی امروزِ ایران نیست. یکی از عناصر متضاد با اقتصاد خطی، "بازیافت" است. مفهوم بازیافت، مدیریت پسماندها و گسترش اقتصاد سبز در بسیاری از اسناد بالادستی زیستمحیطی کشور از جمله سیاستهای کلی ابلاغی محیط زیست ستایش و تاکید شده است. در شرایطی که بازیافت به فرهنگ تبدیل شود، مواد اولیه باارزش در چرخه تولید-مصرف-بازیافت-بازتولید باقی خواهند ماند. بازیافت بطریهای آلومینیومی به تولید مجدد آلومینیوم مصرفی در صنایع منجر میشود و جلوگیری از هدرروی مواد اولیه پتروشیمیایی که تبدیل به پی.ئی.تی شده، امکان بازیافت مجدد آنها را برای صنایع پلاستیکی فراهم میکند.
چشم انداز جهانی، الگوی ایرانی
تیم سهباران بر مبنای تجربیات موفق ودیعهگذاری در طرحهای بازیافت سازماندهی شده ظروف یکبار مصرف در قریب 50 کشور و ایالت مستقل در دنیا، طرحی سازگار با مشخصات فرهنگی و بومی ایران تهیه کرده است. این طرح تبعات مثبت زیست محیطی و اقتصادی تجربه شده و درس های آموخته شده در کشورهای دیگر را در یک سامانه ادغام کرده که با اجرای موفق آن می توان به نرخ بازگشت بالایی برای ظروف و بطریهای یکبار مصرف دستیابی پیدا کرد.
احسان هوشفر
دکترای مهندسی انرژی از دانشگاه NTNU نروژ.
مهدی داراب
دکترای علم و مهندسی مواد از دانشگاه NTNU نروژ.
امین زاویه
دکترای طراحی و مهندسی مواد از دانشگاه NTNU نروژ.