منافع صنایع بازیافت و تولیدکنندگان بطری

سال‌ها پیش درکشور ما، بر روی شیشه‌های شیر و نوشیدنی گرویی وجود داشت و مصرف‎کنندگان پس از استفاده محصول، ظرف خالی آنرا برای دریافت مبلغ ودیعه به فروشگاه خواربار تحویل می‌دادند. با کاهش قیمت ظروف یکبار مصرف، تولیدکنندگان نوشیدنی در ایران از قرار دادن ودیعه و جمع‌آوری سیستماتیک ظروف خالی منصرف شدند و متاسفانه نتیجه آن، آلودگی محیط زیست با ظروف یکبار مصرف و هدر رفتن منابع اولیه شد. در حال حاضر در کشورهای صنعتی دنیا، طرح‌های نوین ودیعه‌گذاری بر روی ظروف یکبار مصرف برای اطمینان از بازگشت ظروف خالیِ استفاده شده و نتیجتا حفظ محیط زیست و همچنین تقویت اقتصادی اجرا می‌شود. سهباران برداشت شده از عبارت "سامانه همگانی بازیافت بطری در ایران" است. طرح حاضر، سامانه‎ای بومی‎شده برای ایران بر مبنای تجربیات موفق کشورهای صنعتی در حوزه جمع‎آوری و بازیافت ظروف یکبار مصرف با تکیه بر ودیعه‌گذاری است. سهباران فواید ویژه‎ای برای فعالان صنعت بازیافت و تولیدکنندگان ظروف یکبارمصرف نوشیدنی به همراه دارد.

صنعت ‎بازیافت منطبق‎ترین نوع درآمدزایی بر مبنای اصول اقتصاد دورانی است. در این صنعت، علاوه بر تولید ثروت از مواد قبلا استفاده شده، حفاظت گسترده‎ای برای محیط زیست و زیبایی فضای زندگی انسان به ارمغان می‎آید که بر اهمیت این صنعت و لزوم تقویت آن می‎افزاید. فعالان صنعت بازیافت همواره علاقمند هستند که مواد ورودی به سیستم خود را با حداکثر کیفیت به دست بیاورند تا از مراحل فرآوری اولیه آن و طبعا هزینه‎های مربوطه کاسته شود. این موضوع برای بازیافت بطری‎هایی با هر جنس صادق است و صرف نظر از اینکه فرایند بازیافت و برگرداندن بطری به چرخه تولید، از نوع بازیافت فلزی، پلیمری یا شیشه‎ای است، کیفیت مواد اولیه حائز اهمیت است.

به عنوان مثال در بازیافت پت تفاوت فاحشی بین مواد مختلف با کیفیت متفاوت وجود دارد.

در زمان نگارش این مطلب (شهریور 1396) قیمت بطری پت تحویلی به کیوسک‎های شهرداری 8000 ریال و قیمت پت با کیفیت بدون فرآوری خاص، تقریبا 13000 ریال است که با تبدیل شدن به پرک با کیفیت به مبلغ 22000 ریال در هر کیلو افزایش خواهد یافت.

بنابراین کیفیت بطری‎های جمع آوری شده از طریق طرحی مانند سهباران نسبت به حالت فعلی جمع‎آوری دستی توسط زباله‎کاوان غیر قانونی یا خطوط پردازش مدیریت پسماند شهرداری، بسیار بالاتر است و ریسک آلودگی با دیگر انواع پسماند و صدمه فیزیکی در طرح سهباران به مراتب کمتر است. علاوه بر کیفیت بالاتر مواد اولیه جمع‌آوری شده از طریق طرح سهباران، میزان و کمیت مواد هم در مقایسه با روش‎های فعلی بسیار بالاتر خواهد بود. مطالعات در کشورهای دیگر (مثلا استرالیا) نشان می‎دهد که قرار دادن ودیعه، باعث افزایش چشمگیر نرخ بازگشت بطری‎های یکبار مصرف به مبادی جمع‎آوری می شود. فرضا اگر نرخ جمع آوری بطری در حال حاضر در کشور ما 10-20% است، این عدد در کشوری مثل نروژ (طبق آخرین گزارش منتشر شده) بیش از 95% است. بنابراین با اجرای این طرح مقادیر بسیار زیادی از بطری‎های یکبار مصرف به جای ارسال به خاک‎چال یا لیندفیل، و در بدترین حالت رهاسازی در طبیعت و معابر شهری، به چرخه بازیافت برمی‎گردند. افزایش کمیت و کیفیت مواد بازیافتی برای انواع ظروف یکبارمصرف اعم از پلاستیکی، شیشه‎ای و فلزی با اهمیت است. اما اجرای طرح سهباران پیامد مثبت ویژه‎ای برای بازیافت‌کنندگان بطری‎های پت دارد و آن امکان جداسازی و دسته‎بندی بطری بر اساس رنگ در مبدا است. امروزه با استفاده از تجهیزات مدرن مانند انواع دستگاه دریافت خودکار، در کشورهای صنعتی بطری‎های جمع‎آوری شده از مصرف‎کنندگان در محل بر اساس هندسه، رنگ و جنس دسته‎بندی می‎شوند که این مهم، در بهینه سازی و افزایش سود مراحل بعدی بازیافت بسیار تعیین کننده است. فعالان صنعت بازیافت پلاستیک، آلومینیوم، استیل و شیشه در همه جای دنیا متحد ذاتی طرح‎های بهبود و افزایش بازیافت و جلوگیری از رهاسازی ظروف یکبار مصرف در طبیعت هستند. امید اینکه در ایران نیز طرح سهباران، سامانه همگانی بازیافت بطری بر مبنای ودیعه‎گذاری، با استقبال و حمایت گرم صنعتگران عرصه بازیافت روبرو شود.